GYODER (Gayrimenkul ve Gayrimenkul Yat??r??m Ortakl?????? Derne??i), dünya ve Türkiye ekonomisinden, temel makroekonomik göstergelere, sektör içi üretim rakamlar??ndan, çe??itli istatistiklere kadar önemli bilgiler aktaran ‘GYODER Gösterge’ ile gayrimenkul sektörüne ??????k tutmaya devam ediyor. Temel ekonomik verilerin yan?? s??ra ‘Konut’, ‘Krediler’, ‘AVM’, ‘Ofis’, ‘Lojistik’, ‘Turizm’ ve ‘GYO’ gibi gayrimenkulün tüm alt segmentlerini kapsayan raporda, de??erlendirmeler de yer al??yor.
Ayr??ca 2019 Y??l?? 1. çeyrek dönemi itibar??yla raporda, gayrimenkul yat??r??m ortakl??klar??n??n finansal de??erlendirmeleri ile ilgili veriler, Merkezi Kay??t Kurulu??u (MKK) ve Kamuyu Ayd??nlatma Platformu’nun (KAP) katk??lar??yla zenginle??tirildi. Rapora GYO’lar??n BIST GYO Endeks Performans??, halka aç??kl??k oranlar??, piyasa ve portföy de??erleri, yat??r??mc?? say??lar??, özkaynak, sermaye geli??imleri, aktif karl??l??klar?? gibi bir çok veri eklendi.
Bu y??l Garanti Mortgage sponsorlu??unda haz??rlanarak kamuoyu ile payla????lan GYODER Gösterge 2019-1. Çeyrek Raporu’nda, gayrimenkul sektörü ile ilgili geli??meler ??u bilgi ve de??erlendirmelerle aktar??ld??: 2019 y??l?? ilk çeyrek konut sat????lar??, bir önceki y??l??n ayn?? dönemine göre yakla????k %15,6’l??k bir dü??ü?? göstererek 256 bin 433 adet seviyesinde kapand??. 2018 y??l??n??n ikinci yar??s??yla birlikte önemli ölçüde artan konut kredisi faiz oranlar??n??n konut sat????lar??ndaki azalmay?? beraberinde getirmesi, in??aat maliyetlerindeki art????, konut fiyat endeksi art???? oran??ndaki yava??lama trendi, y??l??n ba????ndan itibaren gündem olmaya devam etti.
??potekli sat????larda önemli azalma
2019 y??l?? ilk çeyre??inde, önceki y??l??n ayn?? dönemine göre ilk el sat????larda %22,3 oran??nda, ikinci el sat????larda ise %10 oran??nda gerileme ya??and??. Taleplerde ya??anan daralman??n temelinde ipotekli sat????lar??n oldu??u görülürken, ipotekli konut sat????lar??nda geçen y??l??n ayn?? dönemine göre adet baz??nda yakla????k %57,3’lük bir dü??ü?? gerçekle??ti. Ancak, Mart ay??nda konut kredisi faiz oranlar??ndaki azalma, ipotekli sat????lara olumlu yans??d??. ??potekli sat????lar??n d??????nda di??er sat????larda ise ilk çeyrekte herhangi a??a???? yönlü hareket izlenmedi. Taleplerde ya??anan daralmalar konut fiyatlar??n?? etkilemeye devam etti. Konut fiyat endeks art??????nda 2018 y??l?? ile birlikte fark edilir ??ekilde görülen ivme kayb??, 2019 y??l?? ilk çeyre??inde de ya??and??. Y??l sonu itibar??yla %4,48 olan Merkez Bankas?? konut fiyat endeksi y??ll??k art?????? ??ubat ay??nda %3,81’e kadar geriledi.
Yabanc??ya konut sat?????? %81,5 artt??
Yabanc??lara yap??lan konut sat????lar??nda, 2018 y??l?? ikinci yar??s??ndaki ivme yakalanamasa da, geçen y??l??n ayn?? dönemine göre yakla????k %81,5’lik büyüme oldu. Toplam sat????lar içindeki pay ise ilk çeyrekte %3,8 seviyesinde gerçekle??ti. ??lk çeyrekte yabanc??lara yap??lan konut sat????lar??nda ilk s??rada %44,9 pay ile ??stanbul yer al??rken, ikinci s??rada %19,7 pay ile Antalya yer ald??.
Yap?? ruhsatlar??nda yüz ölçümü baz??nda %48,9 azalma
Belediyeler taraf??ndan verilen yap?? ruhsatlar?? 2018 y??l??nda bir önceki y??la göre yüz ölçümü baz??nda %48,9, daire say??s?? baz??nda %53,3 azald??. Yap??lar??n toplam yüz ölçümü 143,8 milyon metrekare iken bunun 73,5 milyon metrekaresi konut, 43,6 milyon metrekaresi konut d?????? ve 26,7 milyon metrekaresi ise ortak kullan??m alan?? olarak gerçekle??ti.
Yap?? kullanma izin belgeleri ise 2018 y??l??nda bir önceki y??la göre yüz ölçümü baz??nda %5,1, daire say??s?? baz??nda %5,6 artt??. 2018 y??l??nda yap?? kullanma izin belgesi verilen yap??lar??n toplam yüz ölçümü 169,9 milyon metrekare iken bunun 98,7 milyon metrekaresi konut, 38,3 milyon metrekaresi konut d?????? ve 33 milyon metrekaresi ise ortak kullan??m alan?? olarak gerçekle??ti.
Konut kredisi hacmi 183,8 milyar TL seviyesinde gerçekle??ti
2018 y??l?? Kas??m ay??nda ba??layan konut kredisi faiz oranlar??ndaki dü??ü?? trendi Mart ay?? sonuna kadar devam etti. Kas??m ay?? sonunda %2,10 seviyesinde gerçekle??en konut kredisi faiz oran?? 2019 Mart ay?? sonunda %1,32 seviyesine geriledi. Kas??m ay??nda %28,38 olan y??ll??k faiz oran?? ise Mart ay?? sonunda yakla????k 11 puan azalarak %17,10 seviyesine dü??tü. 2019 y??l?? Mart ay?? sonunda konut kredisi hacmi 183,8 milyar TL seviyesinde gerçekle??ti. Kamu mevduat bankalar??n??n toplam konut kredisi hacmi içindeki pay?? 2018 Mart ay??nda %44,1 seviyesindeyken 2019 y??l?? Mart ay??nda %49,6’ya yükseldi.
??stanbul’da ofis kiralama i??lem hacmi artt??
2019 y??l?? 1. çeyrekte, ??stanbul’da 151 bin 980 metrekare yeni ofis alan?? pazara girerken toplam ofis arz?? 6,33 milyon metrekareye ç??kt??. Gerçekle??en toplam kiralama i??lemleri, yakla????k 85 bin 330 metrekareye ula????rken, bir önceki çeyrek ve bir önceki y??l??n ayn?? dönemine k??yasla, s??ras??yla %30,15 ve %22,39 oranlar??nda art???? gösterdi, Metrekare baz??nda anla??malar??n %61.78’i Anadolu yakas??nda, %25,73’ü M??A’da gerçekle??ti. M??A d??????nda Avrupa yakas??nda gerçekle??en anla??malar %12,49’unu olu??tururken, bir önceki çeyre??e göre dü??ü?? gösterdi. Genel arz 6,33 milyon metrekare olarak bir önceki çeyre??e k??yasla yükseldi. Gerçekle??en toplam kiralama i??lemleri yakla????k 85.330 metrekareye ula????rken, bo??luk oran?? bir önceki çeyre??e göre %30,15, bir önceki y??l??n ayn?? dönemine k??yasla %22,39 oranlar??nda art???? gerçekle??ti.
GYO’larda öz kaynak hacmi 45 milyon TL’ye ula??t??
2011-2018 y??llar?? aras??nda Gayrimenkul Yat??r??m Ortakl??klar?? seçilen kriterlere göre de??erlendirildi??inde önemli verilere ula????ld??. Sektör genelinde öz kaynak hacmi 12.298 milyon TL’den (6.510 milyon USD) 45.040 milyon TL’ye (8.528 milyon USD) ula??t??. Ödenmi?? sermaye de 5.663 milyon TL’den (2.998 milyon USD) 2018 sonunda 11.346 milyon TL‘ye (2.148 milyon USD) ç??kt??. 2011 y??l??nda 2,2 olan öz sermaye rasyosu, 2018 y??l?? sonunda 4,0’a ç??kt??. Aktif toplam?? ise 20.643 milyon TL’den (10.928 milyon USD) 81.817 milyon TL’ye (15.492 milyon USD) ula??t??. Borçluluk rasyosu 2011’den 2018’e sektör ortalamas?? olarak %40’dan %45’e ç??kt??. Dönem karl??l?????? 1.158 milyon TL’den (717 milyon USD) 5.176 milyon TL’ye (1.134 milyon USD) yükseldi.
Sektör aktif karl??l??????, 2011-2018 y??llar?? aras??nda %6’dan ba??layan seyrini, arada %7 ve %8 oranlar??n?? yakalad??ktan sonra tekrar %6’dan tamamlad??. Piyasada hisse iskonto oranlar??na bak??ld??????nda ise ortalamada %60 iskontolu i??lem tespit edildi. 2018 y??l??nda ya??anan kur dalgalanmalar?? da dikkate al??nd??????nda geçen süre zarf??nda GYO’lar??n ilerleme kaydetti??i fakat al??nacak yeni önlem, düzenleme ve te??viklerle pazar??n daha da derinlik kazanmas??n??n, tüm payda??lar için önemli oldu??u vurguland??.
453 AVM’nin bulundu??u Türkiye’de, 17 il AVM ile tan????mad??
2019 1. çeyrek sonu itibar??yla Türkiye genelinde toplam AVM say??s?? 453’e, toplam kiralanabilir alan stoku ise 13 milyon 444 bin metrekareye ula??t??. ??stanbul, toplam kiralanabilir alan stokunun yakla????k %39’unu olu??turuyor. Türkiye genelinde, ortalama 1.000 ki??i ba????na dü??en kiralanabilir alan ise 164 metrekare oldu. 2019 1. çeyrek sonu itibar??yla 64 ilde AVM bulunuyor. 17 il henüz AVM ile tan????mad??. Ancak önümüzdeki iki y??ll??k süreçte AVM ile tan????mayan illerin say??s??n??n 16’ya dü??mesi bekleniyor. En fazla al????veri?? merkezine sahip iller; ??stanbul (147 adet), Ankara (38 adet), ??zmir (28 adet) ??eklinde s??ralan??yor. (...)
Sanayi ve lojistik tesislerinde kiralama hacmi dü??tü
Mevcut veriler itibar??yla, birincil lojistik pazarlar?? olan ??stanbul-Kocaeli bölgesinde yakla????k 10,23 milyon metrekare toplam depo stokunda 6,46 milyon metrekare ticari kullan??m amaçl?? lojistik arz?? yer al??yor. 2019’un ilk çeyre??i itibar??yla yakla????k %12 oran??nda bir bo??luk bulunuyor. ??n??aat halindeki projelerin hacmi yakla????k 712 bin metrekare olarak kay??t alt??na al??nd??. Söz konusu projelerin tamam??na yak??n?? ticari kullan??m amaçl?? lojistik arz?? olarak görülüyor. Sanayi ve lojistik tesisi kiralama taleplerinde kayda de??er bir azalma gözlenirken 2019 y??l?? 1. çeyre??indeki kiralama i??lem hacmi geçti??imiz y??l??n ayn?? dönemine k??yasla %59 dü??ü?? ya??and??.
